Waarom het centrum weer het kompas van onze democratie moet worden

In het boek The Center Must Hold brengt Yair Zivan (oud-adviseur van de oud-Israelische premier Yair Lapid) liberale centrumpolitici samen om te verkennen hoe het midden zichzelf kan heruitvinden.

Ik pik er de volgende inzichten uit:

Te beginnen: populisme en middenpolitiek gaan niet samen (zie ook de post van Rens over Voor Ons Nederland). Waar centrumpolitiek zoekt naar nuance, evenwicht en verbinding, leeft populisme van simplificatie, verdeling en vijanddenken.

Dus wat is centrumpolitiek werkelijk – en waarom we die harder nodig hebben dan ooit?

De kracht van het midden

Centrisme is geen kleurloze tussenpositie, niet het rekenkundig midden tussen de extremen, maar een overtuiging. Een politiek die geworteld is in matiging, pragmatisme, het erkennen van complexiteit, en een diep geloof in de liberale democratie en gelijkheid.

Het midden probeert de spanningen in de samenleving niet te negeren, maar te balanceren. Het zoekt geen simpele antwoorden, maar duurzame oplossingen.

De lokroep van het populisme

Populisten draaien daarentegen alles terug naar twee simpele boodschappen:
- De oplossing is eenvoudig.
- De schuld ligt bij een ander.

Voor elk probleem hebben ze een zondebok paraat.
Technologische verandering? Terug naar vroeger.
Te machtige elites? Breek het systeem af.
Ongelijkheid? Weg met het kapitalisme.
Globalisering? Grenzen dicht.

Populisme verdeelt de samenleving in ‘echte mensen’ en ‘de tegenpartij’. Dat kan de elite zijn, de staat, nieuwkomers of iedereen die afwijkt van het zogenaamde ‘normale’. Het individu verdwijnt; het hokje waarin je past bepaalt wie je bent.

En daarom gaat populisme bijna altijd samen met extremisme. Het sluit uit, het breekt af en het verwerpt het compromis als iets zwaks. Maar wat als die zogenaamde eenvoudige oplossingen zelf het probleem zijn?

Wat als we helemaal niet zo verdeeld zijn als populisten beweren? Wat als juist veel mensen zich herkennen in het midden?

Tijd voor een tegenverhaal

Populisten moet je bestrijden – niet met nieuw extremisme, maar met een geloofwaardig alternatief vanuit het centrum. Een alternatief dat niet terugkijkt, maar vooruit. Want als centrumpolitiek goed wordt uitgevoerd, zet zij de agenda waarop anderen moeten reageren. Dan is het geen grijs compromis, maar een broedplaats van ideeën, verbinding en hoop.

Het centrum moet zich heruitvinden

De laatste jaren is het midden in het defensief geraakt. Populisme, gevoed door sociale media en algoritmes, heeft onze democratie uit balans gebracht. Centristen zijn er niet in geslaagd mensen ook emotioneel aan te spreken.

En dat is cruciaal. Maar is wat anders dan populistisch gedrag overnemen!

Mensen willen zich ergens thuis voelen. Politiek van hoop werkt alleen als ze ook geworteld is in trots, traditie en gemeenschapsgevoel. Dat is geen elitair sentiment – integendeel, het gaat juist om verbondenheid.

Zoals de Engelsen trots zijn op Shakespeare en Churchill, zo voelen wij ons verbonden met Cruijff en de polder. Dat mag je niet wegredeneren. Dat moet je omarmen.

Herstel het politieke evenwicht

Uiteindelijk gaat centrumpolitiek over het verstandig omgaan met spanningsvelden als:

• globalisering versus lokale gemeenschap,

• technologische vooruitgang versus sociale cohesie,

• openheid versus veiligheid.

Daarin schuilt geen zwakte, maar kracht.

Nu nog de leiders die dit aandurven.