"Aardepolitiek" in plaats van wereldpolitiek

David Van Reybrouck schreef, naar aanleiding van zijn aanstelling als Denker des Nederlanden, het essay De wereld en de aarde, met als ondertitel “Hoe houden we het veilig”. De titel verwijst naar een onderscheid dat in bijna elke taal bestaat: le monde et la terre, die Welt und die Erde, el mundo y la tierra.

De wereld is wat wij mensen hebben gebouwd: naties, economieën, grenzen. De aarde is meer dan de optelsom van landen; het is het levende geheel waar we uit zijn voortgekomen. Door te denken in “wereld”, zijn we de aarde uit het oog verloren — en dat is funest voor ons handelen.

Wereldpolitiek voldoet niet meer
De diplomatie, gebouwd vanaf het systeem van Richelieu (vorstenbelangen) en doorontwikkeld door Metternich (natiestaten), heeft vier eeuwen lang de belangen van de natiestaat gediend. Maar die oude wereldpolitiek schiet tekort. Klimaatverandering, ongelijkheid en geopolitieke spanningen vragen om een nieuwe logica: van wereldpolitiek naar aardpolitiek. Niet de belangen van staten, maar het veiligstellen van een leefbare aarde moet centraal staan.

“Maar dat willen de kiezers niet”, roepen bange politici dan. Toch wel, zo lijkt het. uit cijfers van het grootste onderzoek op dit gebied - People’s Climate Vote 2024 van de UNDP - komt het volgende:

• 80% wil dat hun land meer doet tegen klimaatverandering.
• 69% geeft aan dat klimaat hun keuzes beïnvloedt.
• 53% maakt zich meer zorgen dan vorig jaar.
• 86% vindt dat landen beter moeten samenwerken.

Toch heeft pas de laatste COP officieel uitgesproken dat we moeten stoppen met olie en gas.

Hoe dan? Probeer eens de permanente wereldburgervergadering

De bestaande diplomatie is niet alleen traag, maar ook elitair. Daarom pleit Van Reybrouck voor een inclusiever en participatiever model: een permanente wereldburgervergadering. Sinds 2021 loopt een experiment:

• Met NASA-data werd de wereld afgezocht op basis van bevolkingsdichtheid.
• 675 kandidaten werden gevonden, daaruit werden 100 mensen geloot.
• De samenstelling was representatief: o.a. 18 uit India, 18 uit China, 5 uit de VS, 4 uit Indonesië, 3 uit Brazilië, Pakistan en Nigeria, 2 uit Rusland, Bangladesh, de Filipijnen en Congo, en 1 uit 38 andere landen.

Deze groep bracht gedurende 12 weken, 68 uur online door in plenaire en kleine sessies. Hun uitkomsten zijn wellicht niet verrassend (dat spreek al boekdelen!), maar wel belangrijk. Zoals:

• Een pleidooi voor eerlijke verdeling van klimaatinspanningen op basis van historische uitstoot.
• Volwaardige inspraak van kwetsbare landen.
• Milieurechten opnemen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
• Ecocide strafbaar stellen.
• Een rechtvaardige energietransitie afdwingen.

Serieuze mensen vinden dit een serieus idee.

Wat als zo’n burgervergadering een vast onderdeel zou worden van de traditionele COP’s? In november 2025 vindt COP30 plaats in Belém, Brazilië — met de belofte van een People’s COP. De aarde verdient diplomatie en een politiek die haar centraal stelt, niet diplomatie die blijft draaien om nationale belangen. Een begin is er.