Europese verkiezingen: regeringen van Frankrijk en Duitsland in politieke problemen

Afgelopen weekend had een zwaar politiek gewicht. Vrijdag werd voor de 80ste keer D-Day herdacht, met symbolische speeches, grote woorden en ontroerende ontmoetingen tussen onder andere de Zelensky en veteranen. Op het Normandische strand werd ook een prachtige versie van de Marseillaise, het Franse volkslied, te berde gebracht. Ik ben elke keer weer geraakt door de offers die daar gebracht zijn, de vrijheidszin spat van het scherm af.

En zondagavond kwamen de uitslagen van de Europese verkiezingen binnen. De focus lag in Nederland vooral op de wedstrijd PVV-GroenLinks/PvdA. Relevant voor de nationale context wellicht, maar het is niet de belangrijkste les die we uit de verkiezingen moeten trekken. Er zijn 720 zetels in het EP, te verdelen over 27 landen. Nederland krijgt daar 31 zetels van, dat is zo’n 4%. Dat verdelen we weer over onze landelijke partijen, zodat PVV, VVD, Volt CDA, GroenLinks/PvdA allemaal een paar zetels krijgen. Daarom verenigen deze partijen zich in grotere Europese fracties.

En daar zien we ander beeld: radicaal-rechts groeit verder. De Liberalen en Groenen verliezen. De middenpartijen “houden stand”. Maar wat betekent dat in de praktijk?

Verkouden Europa
De belangrijkste landen in de EU zijn Duitsland en Frankrijk: zij zetten de toon. Die twee landen zijn de motor van de EU. En juist daar is de verschuiving naar radicaal-rechts het grootst. En meestal geldt het oude spreekwoord: “als Frankrijk niest is Europa verkouden’.

Frankrijk
Zie dit kaartje van Frankrijk; bruin geeft aan waar de partij van Le Pen, Rassemblement National, gewonnen heeft.

De opmars van Le Pen zet zich dus voort. De partij van Le Pen wint ruim een derde van de stemmen, en samen met de andere hardrechtse “Reconquete” komt het percentage zelfs uit op meer dan 35. De partij van Macron heeft nog geen 15% van de kiezers weten te overtuigen. De president heeft meteen parlemenatire verkiezingen afgekondigd die al over drie weken plaats vinden. In twee rondes, omdat het districtenstelsel vraagt om een absolute meerderheid.

Nu is het Franse Parlement erg volgzaam, en gaat het alleen over binnenlands beleid, maar er is een kans dat de de premier van andere patrij wordt dan die van Macron - de zogeheten “cohabitation”. En dan kan hij weinig meer op beleidsgebied. Alleen in het buitenland is hij dan nog steeds keizer Macron.

Waarom dan toch het parlement ontbinden en verkizeingen uitroepen? Er zijn drie mogelijk redenen:

• Hij kon niet anders. Omdat Le Pen anders maar blijft roepen om verkiezingen.

• Omdat hij denkt te kunnen winnen; vauit de gedachte dat in de tweede ronde alle niet-extreme kiezers zich zullen verenigen rond middenkandidaten (met zijn allen tegen Le Pen, net als in 1997)

• Omdat als er dan een cohabitation komt, met eventueel een RN premier, deze regering er een potje van maken en dat zijn weerslag heeft op de kansen van Marine le Pen om in 2027 president te worden.

Een riskante tactiek, maar wel eentje uit het playbook van vernieuwer Macron.

Duitsland
De drie partijen in de coalitie van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz hebben alle drie verloren van de AFD: samen hebben de regeringspartijen 31% vd stemmen gehad. Een enorme dreun, die de komende tijd zal doorwerken.

Duitsland is nog steeds twee landen. De scheidslijn CDU/ AFD loopt precies langs de lijnen van de oude Oost-West scheiding. De geschiedenis trekt diepe voren.

Europees Parlement: wat gaat de EPP doen?
De grootste fractie in het Europees Parlement, die gisteren weer iets gegroeid is, is die van de Europese Volkspartij, de EPP. De verzameling christen-democratische en conservatieve partijen. De belangrijke vraag is nu wat de EPP gaat doen.

Nu wordt er gezegd dat het centrum het gehouden heeft, en dat is waar. Maar dat zegt niets over wat dit centrum gaat doen. Meesurfen op de populistisch golf en bijvoorbeeld verder klimaatbeleid dwarsbomen. Of blijven samenwerken met de groenen en de liberalen. Revolutionair / hard rechts is vol zelfvertrouwen, door de zeges in onder andere Duitsland, Italië, Nederland Frankrijk, en zal zij positie opeisen. Wat doet de EPP, met de Duitser Manfred Weber als leider, die ook ziet wat er in Duitsland gebeurt? Eerder sloten ze samenwerking uit, maar Meloni is al in de armen gesloten.

Terwijk er zeker op klimaat en energie dappere en grote keuzes gemaakt moeten worden, is die bereidheid er een stuk minder. Die werd geleid door Frankrijk en Duitsland, en die zullen dat nu niet meer zo graag doen.


Kort gezegd; de kans dat Europa nu meer anti-migratie en anti-groen wordt is levensgroot.

Hoe staat de liberale democratie ervoor?
Over de hele wereld worden miljarden burgers gevraagd hun stem uit te brengen in verkiezingen in meer dan 50 landen, waardoor dit een cruciaal jaar is voor de democratie. Net als in Europa winnen populistische, illiberale en extreemrechtse partijen winnen aan steun of consolideren hun macht.

Is de liberale democratie zoals we die kennen echt in gevaar? Martin Wolf probeert daar een antwoord op te formuleren in een serie met invloedrijke denkers, in zijn FT podcast Democracy’s year of in Peril:2024, die elke zondag verschijnt.

Met Anne Applebaum bespreekt hij hoe de nieuw gekozen Poolse regering probeert af te wijken van het illiberale pad van de vorige regering en wat er op het spel staat als Donald Trump een tweede termijn als president wint. In de eerste aflevering uit Robert Kagan heeft zijn ernstige zorgen over de mogelijke risico's van een herverkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Kagan stelt dat een tweede termijn van Trump de VS richting een dictatuur zou kunnen leiden.

Luisteren!