Don't talk politics!

Polarisatie is één van de grote uitdagingen van onze tijd. Het lijkt erop dat we op allerlei thema’s steeds meer uit elkaar groeien. Tegenstellingen worden verscherpt, we komen tegenover elkaar te staan en zijn steeds minder bereid om naar elkaar te luisteren.

Ik heb een geweldige podcast geluisterd van een oud-collega, Harmen van der Veen. Zijn podcast heet Don’t Talk Politics, gemaakt voor de Groene Amsterdammer. Harmen is een goeie radiomaker, van wie een gedeelte van zijn familie ooit is geëmigreerd naar de Verenigde Staten, West-Michigan om precies te zijn. Een swing state in Amerika, die in 2024 in meerderheid voor Trump stemde.

Het emigreren gebeurde in de jaren 50. En terwijl in Nederland sociale normen veranderden, nam de Amerikaanse tak een conservatieve afslag. Dat kwam vooral naar boven toen Trump in 2016 voor het eerst gekozen werd. De tante van Harm stuurde een email naar de Nederlandse tak: “Now it’s our turn”.

Want wat wij in Europa allemaal vinden, van bijvoorbeeld homoseksualiteit en abortus, dat spoort totaal niet met de diep christelijke waarden die ze daar in West-Michigan aanhouden.

Nu Trump voor de tweede keer gekozen is, gaat Harmen weer op pad naar zijn familie. Hij probeert —in gesprekken— zijn “Europese”-blik over te brengen.

Harm is af en toe radeloos, hoe kunnen ze zo anders denken, terwijl het wel aardige mensen zijn? Bijvoorbeeld, hoe kunnen deze familieleden zeggen dat ze hun homoseksuele Amerikaanse neef niet meer thuis willen ontvangen, terwijl ze tegelijkertijd zeggen hem ontzettend te missen?

Hij roept de hulp in van polarisatie-expert Bart Brandsma. Die hem vooral aanraadt te luisteren. Niet met argumenten voor jouw standpunt te komen, maar juist op zoek te gaan naar de dilemma’s die mensen zelf ook hebben. Want daar zit de mogelijkheid tot verbinding.

Maar dat is niet zomaar gedaan! Want luisteren, dat kunnen heel veel dingen zijn. Je tong afbijten? Niks zeggen? Incasseren? Of juist proberen door te vragen? De ander echt proberen te snappen. Dat is gek genoeg niet echt de forte van Harm. Maar dat maakt de podcast wel spannend.

Deze podcast is niet alleen geweldig om te luisteren, maar ook meteen een reden om je eens verder te verdiepen in Bart Brandsma’s theorie om met polarisatie om te gaan. En dat gaat om het versterken van het (stille) midden. Interessant interview met Bart hierover uit de Correspondent.

Wat hij zegt: ga niet de tegenpolen te proberen te overtuigen, maar het midden sterker maken.

1. Vermijd het spel van de uitersten
Als twee kampen tegenover elkaar staan (bijv. voor en tegen migratie), voel je vaak de druk om partij te kiezen. Bart zegt: doe dat niet automatisch. Door niet mee te doen aan het “wij-zij” frame, help je de discussie open te houden.

Voorbeeld: In plaats van te zeggen “ik ben tegen migratie” of “ik ben voor open grenzen”, kun je vragen stellen als: “Hoe zorgen we dat iedereen zich veilig voelt?”

2. Focus op de "zwevende meerderheid"
Volgens Bart zit de kracht bij de stille middengroep, niet bij de schreeuwers aan de flanken. Die groep wil vaak nuance, redelijkheid en oplossingen.

Voorbeeld: Organiseer gesprekken waar mensen met verschillende perspectieven elkaar ontmoeten, niet om te overtuigen, maar om te begrijpen. Denk aan een dialoogtafel met ouders over vaccinatie, of met boeren en klimaatactivisten.

3. Word geen "bruggenbouwer", maar een "verbinder met richting"
Het midden is geen passieve positie, zegt Bart. Het vraagt moed en koers. Je staat tussen de partijen in, maar je blijft niet stil. Je kiest ervoor om het gesprek op gang te houden, juist als het schuurt.

Voorbeeld: In een talkshow geef je bewust ruimte aan mensen die niet het debat domineren, maar wel iets zinnigs te zeggen hebben. Zo verleg je de focus van de polen naar de nuance.

Kortom: in turbulente tijden, waar je af en toe de haren uit je hoofd wil trekken van onbegrip, is het goed om hiermee te oefenen.