Oproep tot Morele Ambitie: irritant of noodzakelijk?

Nog voordat het boek “Morele Ambitie” van Rutger Bregman verscheen, was er al hevige kritiek. Ook van Rens (waarom zou ik luisteren naar de “Deugdominee uit Houten”?). Het PR offensief dat gepaard ging met de lancering was niet gering, zodat nog meer mensen er een mening over hadden.

Dus ben ik het maar zelf gaan lezen.

De kern van Bregmans betoog is dat veel teveel mensen met talent zich er gemakkelijk vanaf maken. Ze kiezen voor een goedbetaalde, maar maatschappelijk irrelevante baan, in plaats van te werken aan oplossingen van echte problemen.

Bregman hanteert twee meetlatten bij de beoordeling van zijn “slachtoffers”: idealisme en ambitie. Zo zijn er veel idealisten, vooral aan progressieve zijde, maar die komen niet verder dan het liken van Greenpeace-posts of het lezen van de Volkskrant. Niet zo ambitieus dus.

Langs de andere meetlat gemeten, ziet hij dat er veel ambitieuze mensen zijn, die hun talent echter inzetten bij bedrijven die het verschil niet maken. Of erger nog, hun dag doorbrengen in de zogenaamde “bullshit jobs”. Banen die er volgens de beoefenaars ervan ook net zo goed niet hadden kunnen bestaan (20% van de marketeers zou die mening toegedaan zijn).

De winnendde combinatie is volgens Bregman die van heel ambitieus en heel idealistisch. Daar zijn er te weinig van. Het is geen oproep aan de verpleegkundigen en de leraren, die doen immers al genoeg op maatschapelijk vlak. Maar juist aan de geprivilegieerden. Die veel zouden kunnen doen, maar laten dat na. Noblesse oblige.

Prima oproep zou je zeggen. Maar, zoals Ben Tiggerlaar uitlegt, we ervaren het anders. Wat Bregman eigelijk zegt tegen heel veel mensen is: jij bent niet goed genoeg. En dat vertalen we naar; oh en wie en jij dan wel? Jij vindt jezelf beter dan ik? En dan komen we in opstand. Ons brein draait het om: ik ben juist wel ok, dus is die Bregman niet ok. En dan komt de kritiek. Maar - als je goed luistert - gaat die steeds over bijzaken: zijn toon, zijn taalgebruik, zijn voorbeelden, de pr erom heen
.

Correcte analyse
Het boek bevat niet veel nieuws als je het werk van Bregman volgt. Maar de analyse is natuurlijk correct; de wereldproblemen zijn enorm, er moet veel gebeuren, en er gebeurt nu te weinig. Te veel mensen staan aan de zijlijn. Dat veel mensen een baan hebben die ze zelf als nutteloos zien, lijkt me geen idiote stelling. Dat veel mensen meer kunnnen bijdragen: jazeker! We hebben al het talent nodig. Alleen daarom zou je Morele Ambitie moeten lezen.

Dan is de vraag wat doe je ermee? Bregman geeft veel (inspirerende) voorbeelden, maar het is niet meteen duidelijk wat je moet doen. Maar is dat erg? Bij het boekje van Joris Luyendijk over de “7 vinkjes” ging het in eerste instantie ook om de ogen van de 7-vinkers te openen. Daarna volgde de actie in de boardroom en op werkvloer.

Of het Bregman, en zijn School for Moral Ambition, lukt weet ik niet zeker, maar ik hoop het van harte. We kunnen onze maatschappelijke uitdagingen toch niet alleen aan de overheid en een paar do-gooders overlaten?